Komisja Europejska zatrudnia 31 000 urzędników. W Brukseli działa obok nich około 30 000 osób mających jeden cel: dbanie o interes organizacji ich zatrudniających. Kim są i jak działają lobbyści?

Szara Strefa Władzy

Lobbing to działalność polegająca na wpływaniu na decydentów politycznych w celu nakłonienia ich do podjęcia korzystnych dla lobbującego decyzji. Lobbyści mogą zarówno wychodzić z propozycjami legislacji jak i starać się zmienić, lub całkowicie uniemożliwić wprowadzenie ustaw proponowanych przez polityków.

Lobbing przybiera wiele form, od bezpośrednich spotkań z politykami i dyskusji po pośrednie wpływanie na nich poprzez oddziaływanie na wyborców, od których ich kariera zależy. Czasami żeby wpłynąć na decyzje polityka nie jest potrzebne wpływanie na niego, wystarczy zdobyć przychylność jednego z jego zaufanych pracowników.

Sposoby wpływania na decydentów

  • Lobbing pośredni odbywa się poprzez oddziaływanie na otoczenie decydentów. Chodzi o przekonanie wyborców o słuszności danej decyzji, co następnie wpływa na decyzje polityków uzależnionych od opinii publicznej. Lobbyści w tym celu uczestniczą w tworzeniu materiałów wspierających ich sprawę do gazet czy telewizji.
  • Lobbing bezpośredni, czyli kontakt lobbystów z samym politykiem, może przybierać różne formy. Często zdarza się, że polityk otrzyma telefon od osoby działającej w branży, żywo zainteresowanej tworzonym prawem i chcącego umówić się na kawę. Trudno taką propozycję odrzucić. Czasami sama rozmowa i argumentacja wystarczą, żeby osiągnąć zamierzony cel, ale zwykle lobbysta musi użyć innych narzędzi ze swojego arsenału. W decyzji politykowi mogą pomóc prezenty, które otrzyma od lobbysty. Jack Abramoff, amerykański lobbysta, przyznał w wywiadzie, że potrzebował dwóch pracowników, których jedynym zadaniem było zdobywanie najlepszych biletów na wydarzenia sportowe i kulturowe – byli zatrudnieni na pełen etat.

Jak kupić polityka?

Tradycyjne łapówki nie są używane, wiążą się ze zbyt dużym ryzykiem dla obu stron. Zamiast tego, świetnym sposobem na „kupienie” polityka jest oferta pracy po skończeniu kariery politycznej. Skorumpowani politycy są najczęściej zatrudniani jako prawnicy, ze względu na to, że dzięki prawom chroniącym prywatność ich klientów bardzo ciężko jest dotrzeć do źródła pieniędzy.Oferowana płaca zwykle jest wielokrotnością bazowych zarobków polityka. Innym rozwiązaniem jest przekazanie kontrybucji pozwalających politykom na promocję w trakcie kolejnych kampanii wyborczych.

Często dostrzeganym zjawiskiem są tak zwane „drzwi obrotowe”. Politycy po skończeniu kariery w służbie publicznej zaczynają pracę jako lobbyści, z drugiej strony ci często wchodzą po jakimś czasie do polityki. Częściowo wynika to z tego, że oba rodzaje działalności wymagają podobnych umiejętności, ale zjawisko to jest też dowodem na niezdrowe relacje i „kupowanie” polityków ofertami pracy.

flaga unii europejskiej na zabytkowym budynku

Lobbing – wpływ na prawodawstwo

Szacunki wskazują, że lobbyści mają wpływ na 75-80% legislacji w Brukseli. Liczba ta jest jednak jedynie przybliżeniem, ocena realnego wpływu tej grupy jest bardzo trudna, ponieważ większość ich działań jest nieformalna. Wpływ lobbystów na legislaturę da się jednak skwantyfikować.

Zrobili to profesorowie brytyjskiego uniwersytetu porównując częstotliwość używania najważniejszych słów w ustawie mającej na celu ograniczyć dostęp do papierosów. Od początku procesu legislacyjnego do adaptacji ustawy udział słów z podstawą „zdrow” zmniejszyła się z 1,5% do 1,21%, a „ostrzec” z 1,57% do 1,18%. Odwrotny trend widoczny był dla słów finansowych jak tych z podstawą „ekon”. Miało to też swoje realne skutki – rozmiar grafiki zniechęcającej do palenia na opakowaniach zmniejszył się, obowiązek ostrzeżeń w miejscu sprzedaży został zniesiony, a zakaz na mentolowe papierosy wejdzie w życie dopiero 5 lat od przegłosowania ustawy.

Proces powstawania legislacji

Na tworzone w EU prawo mają wpływ trzy organy: komisja, parlament i rada. Lobbyści wpływają na decydentów we wszystkich trzech. Komisja zajmuje się pisaniem szkiców ustaw. Już wtedy wpływać można na to jak ustawy będą wyglądać. Gdy szkic ustawy zostanie przygotowany, zostaje ona oddana do dyskusji Parlamentowi i Radzie Europejskiej.

Komisja Europejska korzysta ze wsparcia zewnętrznych ekspertów przy tworzeniu prawa. Lobbing bardzo często odbywa się poprzez takie doradztwo. Eksperci powinni równomiernie reprezentować środowisko biznesowe i akademickie oraz konsumentów i pracowników, lecz często zdarza się, że liczba doradców z branży znacznie przewyższa liczbę innych. W grupach doradzających komisji w sektorze finansowym reprezentacji biznesu często stanowią 80% zaangażowanych ekspertów. Sprawia to, że komisji w sprawach kontroli instytucji finansowych doradzają one same. Po kryzysie finansowym z 2008 roku, wywołanym zbyt agresywną politykę banków, została powołana grupa ekspertów, której celem było ustalenie bardziej rygorystycznych zasad kontroli sektora. Pięć z dziewięciu osób w grupie było silnie powiązane z bankami współodpowiedzialnymi za kryzys.

Ostatnim, opcjonalnym etapem wprowadzania prawa w UE jest ustalenie technicznych standardów. Często, gdy parlament i rada głosują nad aktami prawnymi nie są one jeszcze uzupełnione o niektóre kwestie techniczne. Luki, zwykle w miejscu wartości liczbowych, uzupełniane są przez komisje, po konsultacjach z branżowymi specjalistami. Na tym etapie, lobby biznesowe mogą starać się ustalić takie techniczne standardy, które w jak najmniejszym stopniu im szkodzą.

Optymalny dobór celu

Mimo że osób zaangażowanych w powstawanie ustaw jest dużo – sam Parlament Europejski składa się z 750 parlamentarzystów – lobbysta nie musi kontaktować się z nimi wszystkimi. W parlamencie występuje kilka dużych zgrupowań i przy każdej ustawie jeden parlamentarzysta reprezentuje zgrupowanie na trakcie negocjacji z innymi. Rada Europejska liczy jedynie 28 członków powoływanych do każdej ustawy.

Ważną częścią bycia lobbystą jest zdolność doboru osób, na które będzie się próbowało wpłynąć. Nie ma sensu tracić czasu na osoby silnie popierające interes lobbysty, ani też tych którzy silnie się mu sprzeciwiają. Najlepszy efekt daje poświęcanie największej ilości czasu na osoby niezdecydowane, która wahają się co do decyzji. Ogranicza to liczbę polityków, którymi lobbysta musi się zajmować.

Dla kogo działają lobbyści?

Lobbyści działają zwykle dla organizacji zrzeszających przedstawicieli branży i sektora. Czasami celem tych organizacji jest dbanie o interes bardzo ścisłej grupy. Przykładem mogą być organizacje takie jak European Venture Capital Association, czy European Savings Banks Group. Taka specjalizacja sprawia, że lobby działające w jednym sektorze często ze sobą konkurują. Niektóre organizacje są jednak szersze i obejmują całe sektory. Czasami też firmy, zwłaszcza większe konglomeraty, zatrudniają lobbystów, żeby reprezentowali wyłącznie ich interes.

Lobbing nie zawsze wspiera interesy międzynarodowych korporacji. Duża część lobbystów walczy o swoje przekonania. „Altruistyczni” lobbyści zwykle dysponują znacznie niższym kapitałem, nadrabiają jednak zapałem. Jednym z najbardziej wpływowych lobby jest to proekologiczne. Innym jest lobby anty-nikotynowe, które silnie wspierało wcześniej wspomnianą ustawę o ograniczeniu dostępu do papierosów.

Kontrola lobbystów

Istnieje rejestr lobbystów, do którego powinni się oni wpisywać, jest to jednak jedynie dobrowolne. Do wpisania się ma zachęcić ułatwiony dostęp do niektórych instytucji europejskich, jednak wielu lobbystów jest w stanie z tego zrezygnować w celu zachowania anonimowości. Korporacje zobligowane są upublicznić roczne wydatki na cele lobbingowe, ale liczby te są sztucznie zaniżane, ponieważ definicja lobbingu nie jest oczywista i wiele jego rodzajów można zakwalifikować jako inną kategorię działalności. Wiele z zadań lobbystów da się zaksięgować jako „public relations”. Mimo tego, raportowane wydatki 50 najwięcej wydających firm wynosiły aż 106 mln EUR w roku 2016, 40% więcej niż cztery lata wcześniej.

Jednym z filarów demokracji jest fakt, że każdy obywatel ma prawo wyrazić swoją opinie i dbać o własne interesy. Negatywne aspekty lobbingu wynikają głównie z tego, że wykonywany jest on najczęściej przez większe firmy w celu ochrony ich interesów. Może on jednak być też wykonywany w dobrych celach. Wraz z coraz dokładniejszą kontrolą działań lobbystów, ich możliwości zakulisowego oddziaływania zmniejszą się, co powinno usprawnić działanie europejskich organizacji i zwrócić ich uwagę na interes obywateli.