WSTĘP

W poprzednich dwóch artykułach – o trudnościach z wejściem na rynek chiński oraz amerykański – skupiliśmy się na krajach o rozwiniętej gałęzi produkcyjnej, które posiadają już szeroką infrastrukturę logistyczną oraz które powszechnie znane są ze swojej przedsiębiorczości oraz szerokich wpływów politycznych i ekonomicznych na wszystkich kontynentach. Są również członkami wielu międzynarodowych organizacji politycznych i ekonomicznych, przez co są w stanie efektywnie wpływać na swoją sytuację gospodarczą oraz mają aktywny wpływ na podejmowanie decyzji na rynkach światowych w wielu sprawach. W tym artykule skupimy się jednak na kraju, który dopiero wkracza na ścieżkę bardzo aktywnego wzrostu oraz rozbudowy swojej infrastruktury zarówno gospodarczej, jak i logistycznej. Tym razem pod lupę atrakcyjności pod względem inwestycji weźmiemy Brazylię, największy kraj Ameryki Południowej.

CHARAKTERYSTYKA RYNKU BRAZYLII

Aby przybliżyć Państwu gospodarkę Brazylii oraz jej obecną pozycję w świecie, należy wziąć pod uwagę kilka podstawowych faktów:

  1. Brazylia jest największą gospodarką Ameryki Południowej, tak więc można nadać jej miano j głównego gracza regionalnego – kraju, który ma obecnie największe szanse na ekspansję na rynki międzynarodowe, a co za tym idzie potencjalnie bardzo dobrym krajem dla inwestycji zewnętrznych. Jego gospodarka jest obecnie na 8. miejscu na świecie (spadek z 7. miejsca w 2012 roku).
  2. Pomimo tak dużej gospodarki, podział dochodu pomiędzy poszczególne warstwy społeczeństwa jest bardzo nierówno rozłożony, przez co mamy do czynienia ze stosunkowo nieliczną liczbą bogaczy oraz bardzo wysoką liczbą ludzi żyjących w biedzie. Skutkiem tego, korupcja jest w Brazylii codziennością, co zdecydowanie nie wpływa dobrze na inwestycje zagraniczne.
  3. Głównym towarem eksportowym Brazylii są: soja (15%), rudy żelaza (około 8%), ropa naftowa (7%), cukier (4%), kawa (3%) oraz drób (3%). Kraj ten przez większość swojej nowoczesnej historii opierał swój rynek eksportowy na kawie, która na początku XX. wieku wynosiła ponad 50% narodowego eksportu, natomiast dziś eksport wynosi on 3%. Obecnie rynek brazylijski przechodzi bardzo żywiołowe przemiany rynkowe, przez co zmiany na rynku nie są aż tak łatwe do przewidzenia jak w innych krajach. Może być to kolejny powód przez który firmy spoza granic Brazylii nie są aż tak bardzo przekonane do tego kraju pod względem inwestycji oraz bezpieczeństwa zainwestowanych pieniędzy w tym kraju.
  4. Firmy brazylijskie eksportują swoje towary przede wszystkim do Chin (18% całego eksportu), Stanów Zjednoczonych (13%), Argentyny (około 7%), Holandii (4%), Niemiec (3%) oraz Japonii (niecałe 3%). atomiast najchętniej importują towar z Chin (18%), Stanów Zjednoczonych (15%), Niemiec (6%), Argentyny (6%). Warto podkreślić, że Brazylijczycy bardzo chętnie importują towary europejskie – świadczy o tym fakt, że Europa znajduje się na drugim miejscu pod względem kontynentów, z których Brazylijczycy importują różnego rodzaju towary i dobra.
  5. Brazylia jest członkiem międzynarodowej organizacji gospodarczej Mercosur, założonej w 1991 przez Brazylię, Urugwaj, Paragwaj oraz Argentynę. Jest to największa międzynarodowa organizacja gospodarcza w Ameryce Południowej, która aktywnie lobbuje na rzecz umów o wolnym handlu z Unią Europejską oraz państwami należącymi do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (Islandia, Liechtenstein, Norwegia oraz Szwajcaria). Jeśli umowa dojdzie do skutku, ułatwi to wszystkim krajom na prostszy i pewniejszy handel większą ilością usług oraz towarów, m. in. poprzez co najmniej częściowe obniżenie lub też zniesienie cła oraz podatków importowych.

CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA BRAZYLII

Brazylia jest krajem bardzo podzielonym pod względem infrastruktury, inwestycji oraz szans na szybki sukces. Wschodnia część Brazylii, z takimi miastami jak Vitória, Recife, Rio de Janeiro oraz São Paulo jest dobrze rozwinięta oraz daje szansę na edukację, szybki dostęp do wielu możliwości rozwoju firmy oraz dobrą komunikację transportową i infrastrukturę logistyczną. Ze względu na swoje położenie przy Oceanie Atlantyckim, znajdują się tu porty dla statków kontenerowych, np. Navegantes, Itapoá, Rio de Janeiro Vitória – posiadają swój własny port morski oraz odpowiednio przystosowaną infrastrukturę.

Co więcej, to właśnie na południowo-wschodnim wybrzeżu ulokowane jest ponad 50% PKB Brazylii. Pokazuje to jak ważny wpływ wywierany jest przez handel oraz wymianę usług w tej części kraju. Tam też mieszka najlepiej wykształcona część społeczeństwa, a największe gałęzie przemysłu, takie jak górnictwo, przemysł ciężki oraz spożywczy mają swoje siedziby. Wymienione wcześniej fakty pokazują, jak daleką drogę ma do przebycia zachodnia część Brazylii, która – nie posiadając aż tak rozbudowanej infrastruktury oraz łatwego dostępu do Oceanu zależna jest od swojej bogatszej, zachodniej połowy.

pomnik jezusa w brazylii

PROBLEMY Z WEJŚCIEM NA RYNEK BRAZYLIJSKI – PROTEKCJONIZM ORAZ BIUROKRACJA

Biorąc pod uwagę obecnie przygotowywane umowy oraz współpracę pomiędzy Unią Europejską a Brazylią, sytuacja Polskich przedsiębiorców chcących rozpocząć biznes w Brazylii rysuje się w dobrych barwach.. Nie zmienia to jednak faktu, że Brazylia, jak większość krajów Południowej Ameryki, jest dla większości polskich firm zupełnie nieznanym terenem działalności. Położenie to może się jednak zmienić, należy jednak pamiętać o obecnie istniejących barierach w wejściu na rynek brazylijski, które – pomimo swojej wielkości – jest jednym z najbardziej restrykcyjnych rynków w grupie państw G20.

Bariera pierwsza: oficjalne instytucje

Po pierwsze, należy rozróżnić sposób, w jaki chcielibyśmy wejść na rynek brazylijski. O ile wykupienie części lub też całości własności poprzez firmę zewnętrzną w istniejącej już brazylijskiej firmie, która posiada własne zaplecze logistyczne, infrastrukturę i posiada stały przychód nie budzi większych zastrzeżeń, o tyle otwarcie całego oddziału firmy która pochodzi spoza Brazylii oraz której główna siedziba również nie znajduje się w tym kraju jest już o wiele bardziej poważnym wyzwaniem.

W takim przypadku, przyszli inwestorzy zmuszeni są do spełnienia wszystkich wymogów postawionych przez instytucje brazylijskie. Pierwszym z nich jest otrzymanie pozwolenia na otwarcie działalności od Brazylijskiego Ministerstwa Rozwoju, Przemysłu i Handlu Zagranicznego. Po otrzymaniu aplikacji, jest ona rozpatrywana przez Narodowy Resort Rejestracji Handlu, który bada aplikację pod wieloma względami: czy ma realne szanse na stworzenie miejsc pracy, na rozbudowę istniejącej już infrastruktury, czy będzie przynosić zyski w dłuższej perspektywie czasu, jakiego rodzaju przychody oraz wydatki ponosiła firma do momentu aplikacji oraz czy jako część swojej polityki firma uwzględnia dopłaty dla swoich pracowników bądź też dofinansowania na inne cele.

Wszystkie dokumenty muszą zostać przygotowane w języku portugalskim we współpracy tłumacza przysięgłego oraz zatwierdzone przez brazylijski Rejestr Aktów i Dokumentów. Co więcej, wszystkie dokumenty muszą zostać zatwierdzone przez brazylijskiego notariusza oraz znajdujący się w Brazylii konsulat kraju, z którego dana forma pochodzi. Po dopełnieniu tych wymagań, firma musi na własny koszt opublikować otrzymane od instytucji państwowych pozwolenie na działalność w Federalnej Gazecie.

Ten zestaw wymagań musi zostać spełniony przez wszystkie kraje starające się o pozwolenie. akie same zasady obowiązują członków południowoamerykańskiej organizacji Mercosur,firmy z krajów Unii Europejskiej czy też z państw należących do Afrykańskiego Banku Rozwoju, którego Brazylia również jest członkiem. Wymóg ten może budzić pewne kontrowersje, jednak jest on z założenia bardzo demokratycznym mechanizmem, teoretycznie dającym wszystkim firmom spoza Brazylii równe szanse oraz brak faworyzowania tego, a nie innego kraju tylko i wyłącznie dlatego, że należy do tej a nie innej struktury polityczno-gospodarczej.

Bariera druga: oficjalny przedstawiciel

Po drugie, jeśli spełniliśmy już wszystkie wymienione powyżej wymogi narzucone nam przez oficjalne instytucje brazylijskie, następnym krokiem jest zarejestrowanie działalności swojej firmy poprzez aplikację do brazylijskiej Komisji ds. Handlu, w której trzeba uwzględnić m. in. oficjalnego przedstawiciela swojej firmy w Brazylii. Przedstawiciel ten nie musi być rodowitym Brazylijczykiem, musi natomiast posiadać stałe miejsce zameldowania w Brazylii oraz posiadać bezterminową wizę oraz pozwolenie na pracę w Brazylii.

Problem ściągalności długów

Kluczowym aspektem założenia oddziału swojej firmy w Brazylii jest fakt, że oddział ten jest w świetle brazylijskiego prawa traktowany jako swojego rodzaju przedłużenie firmy, tak więc w przypadku długów w Brazylii, brazylijskie instytucje rządowe mają pełne prawo do ściągnięcia odpowiednich należności z innych oddziałów firmy, również z siedziby głównej jeśli zajdzie taka potrzeba. Punkt ten należy potraktować bardzo poważnie, dlatego też decydując się na Brazylię jako przyszły kraj inwestycji zdecydowanie należy uwzględnić ten mechanizm działania w swoich przemyśleniach oraz rachunku potencjalnych zysków i strat.

Rejestracja i pozostałe kroki

Kolejnym krokiem jest rejestracja rozpoczętej działalności w celu otrzymania numeru identyfikacji podatkowej, który stanie się jednocześnie podstawą do rozliczeń podatkowych z instytucjami rządu Brazylii. W ostatnich latach proces ten został ułatwiony, jako że wzory wszystkich potrzebnych druków oraz aplikacji są dostępne w internecie.

Następnie, firma musi przejść przez etap nadania koncesji na działalność gospodarczą, przy czym w tym punkcie naszej firmie musi już zostać przypisana odpowiednia siedziba w danym mieście, pod danym adresem, kodem pocztowym oraz w jasno określonej gminie.

Ostatnim krokiem jest założenie konta w brazylijskim urzędzie skarbowym poprzez złożenie kolejnej aplikacji – aplikacja ta wymaga jednocześnie dołączenia wszystkich wymienionych wcześniej dokumentów. Aby móc wystawiać faktury za swoje usługi lub za sprzedaż swoich towarów należy ubiegać się o kolejne pozwolenia. Co więcej, nawet firma nie posiadająca pracowników musi zarejestrować się w oddziale ubezpieczeń społecznych, przy czym musi zrobić to w ciągu 30 dni od momentu założenia firmy.

O czym jeszcze musimy wiedzieć

W stosunku do opisywanych wcześniej krajów – Chińskiej Republiki Ludowej oraz Stanów Zjednoczonych – proces ten wydaje się być wybitnie złożony oraz wymagający od przyszłych inwestorów bardzo dobrej organizacji pracy oraz szybkości działania.

Kluczowym aspektem przyszłych inwestycji polskich firm na rynku brazylijskim są umowy podpisane nie tylko przez Unię Europejską, w której znajduje się Polska, ale też poprzez bezpośrednie umowy bilateralne pomiędzy Polską a Brazylią. W tym wypadku należy zwrócić szczególną uwagę na brak dwóch rodzajów umów:

  • Pierwszą z nich jest niepodpisana jeszcze umowa o wzajemnej ochronie inwestycji;
  • Drugą jest umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, również nieobowiązująca.

Pomimo wszystkich obowiązujących obecnie umów, dwie wymienione powyżej są w stanie pogrzebać szanse na długofalową inwestycję polskich firm na rynku brazylijskim.

W tym momencie warto wspomnieć, że brazylijski cło, podatki, urzędy celne oraz ich niejasność oraz nieefektywne działanie bardzo często wprowadzają dużą dozę niepewności w firmach, które chciałyby eksportować swój towar do Brazylii. Pomimo istniejącej wymiany handlowej pomiędzy Brazylią a zdecydowaną większością krajów z innych kontynentów, opłaty celne (takie jak odprawa celna, cło czy podatek) pozostają bardzo wysokie w stosunku np. do niektórych rynków azjatyckich czy też rynku Unii Europejskiej.

W tym momencie warto wspomnieć o tzw. Karnecie ATA. Karnet ten jest „międzynarodowym dokumentem celnym, który umożliwia i usprawnia czasową odprawę celną towarów, wywożonych w celach akwizycyjnych i wystawienniczych, a także wyposażenia zawodowego.” Warto wspomnieć, że karnet ten eliminuje jakiekolwiek opłaty związane z cłem i podatkiem w kraju przeznaczenia, oraz pozwala na uniknięcie problematycznej odprawy czasowej.

O ile w Europie, Ameryce Południowej, Australii oraz dużej części państw Azji jest stosowany od wielu lat, w Brazylii jest całkowitą nowością, z którą lokalne firmy nie do końca wiedzą jak sobie poradzić, przez co bardzo często nie oferują tego rodzaju usług pomimo ich teoretycznej dostępności i legalności, bojąc się lokalnego urzędu celnego oraz potencjalnych kar, na których nałożenie może zdecydować się miejscowy urząd skarbowy. Karnet ATA oficjalnie stał się dostępny w Brazylii w połowie 2016 roku.

 

PODSUMOWANIE

Pomimo wielu wad, rynek brazylijski pozostaje pewnego rodzaju El Dorado – z jednej strony jawi się jako kraj wielkich możliwości i bogactwa, z drugiej jednak wielu firmom nie jest dane posmakowanie jego bogactw oraz możliwości. Istnieją jednak nieliczne firmy, które poprzez swoją wytrwałość, przedsiębiorczość oraz pomysłowość odznaczyły na rynku brazylijskim. To właśnie te firmy, poprzez swoją obecność na rynku brazylijskim, zyskują sobie sławę oraz rozgłos w innych krajach Ameryki Południowej – potencjalnych kolejnych rynkach, na których mogą w przyszłości zaistnieć.

Źródła:

http://blog.euromonitor.com/2013/08/10-key-facts-about-brazils-economy.htmlhttps://blog.oup.com/2016/08/10-facts-economy-brazil/http://atlas.media.mit.edu/en/visualize/tree_map/hs92/export/bra/all/show/2015/https://www.weforum.org/agenda/2017/03/how-two-new-free-trade-agreements-could-transform-brazil/http://www.een.org.pl/index.php/rynki-zagraniczne-archiwum/page/3/articles/podejscie-do-biznesu-w-brazylii.htmlhttp://thebrazilbusiness.com/article/complete-guide-to-company-formation-in-brazilhttp://thebrazilbusiness.com/article/opening-a-foreign-branch-in-brazilhttp://brasilia.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/informator_ekonomiczny/dostep_do_rynku/?printMode=truehttp://kig.pl/uslugi/karnety-ata-legalizacja-swiadectwa-pochodzenia-certyfikacja/dla-eksporterow/karnety-ata/