Definicję transportu można bardzo łatwo zobrazować matematycznie – mamy punk A , mamy punkt B łączymy je prostą i mamy nasz odcinek transportu. Transport towarzyszył człowiekowi od początku istnienia. Przenieśmy się do prehistorii, gdzie człowiek pierwotny prowadząc tryb koczowniczy zmieniał miejsce zamieszkania z punktu A na punktu B. On także musiał przetransportować swoje rzeczy. Na początku sam sobie był sterem , żeglarzem i okrętem, a transportował to co zmieściło się na jego plecach. Dlaczego człowiek wynalazł koło? Po to, aby ułatwić transport czy to swoich dóbr czy też transport w celach handlowych.
Śmiało można postawić tezę, że transport odegrał bardzo dużą rolę w rozwoju cywilizacji i dzięki niemu mamy kształt obecnej cywilizacji. Gdyby nie transport, człowiek stałby w miejscu, nie byłoby handlu międzynarodowego, handlu obwoźnego, nie byłoby wymiany kapitału i nadal żylibyśmy w jaskiniach.
PROCES EKSPORTU
W transporcie międzynarodowym wyróżniamy 4 główne środki przewozu – transport drogowy, lotniczy, morski oraz kolejowy. Wyżej wymienione transporty mają swoje wady i zalety oraz zastosowania. Każdy z tych transportów przeplata się ze sobą i często łączy się, np. transport intermodalny. Prześledźmy wspólnie proces eksportu kontenera morskiego z Bydgoszczy do USA. Kontener od załadowcy w Bydgoszczy możemy odebrać transportem drogowym lub kolejowym i dostarczyć do portu w Gdańsku/Gdyni. Po odbiorze, towar musi zostać poddany odprawie celniej eksportowej (brak należności celnych), w większości przypadków jest ona realizowana już w porcie. Po przekazaniu przesyłki do portu i odprawie celnej jest ona załadowywana na dany statek i płynie do portu przeznaczenia w USA. W przypadku transportu lotniczego procedura jest analogiczna, z tym zastrzeżeniem, że towar dostarczamy na lotnisko, a nie do portu morskiego.
Dokumentacja w eksporcie
W większości przypadków dokumentacja, którą musi przygotować nadawca – nie spedytor – ogranicza się do:
- Dokumentów handlowych – faktura handlowa oraz tzw. packing list (wykaz eksportowanego towaru)
- Upoważnienia dla spedytora/przewoźnika
- Upoważnienia dla agenci celnej
Po otrzymaniu wyżej wymienionej dokumentacji spedytor czy też przewoźnik jest wstanie rozpocząć procedurę eksportu. Oczywiście są także dokumenty specjalistyczne, jak na przykład certyfikat pochodzenia czy też karnet ATA, ale w przypadku tych dokumentów spedytor pomaga w formalnościach i nie będziemy ich opisywać w szczegółach.
TRANSPORT DROGOWY
Według danych GUS, Polacy najchętniej wysyłają towar wewnątrz Europy, a największy wzrost eksportu odnotowano na kierunkach Holandia (14,8 %) oraz Hiszpania (14,3%). Ze względu na embargo, które wprowadziła Rosja na polskie produkty, kierunek ten odnotował znaczący spadek. W związku z tym, najpopularniejszym środkiem transportu polskich eksporterów jest przewóz drogą lądową. Jestem w stanie zaryzykować stwierdzenie, że jest to jeden z szybszych i tańszych sposobów przewozu towaru. Główną jednostką ładunkową w tego typu transportach jest paleta euro (120x80cm). Transport drogowy można podzielić na dwie główne kategorie – transport całopojazdowy (FTL – Full Truck Loaded) oraz transport drobnicowy (LTL – Less than Truck Load).
FTL jest to wynajęcie całej powierzchni ładunkowej samochodu i jest to finansowo korzystna opcja przy dużej ilości towaru. Większości osób transport cało-pojazdowy kojarzy się ze słowem „TIR”, czyli z ciągnikiem siodłowym wyposażonym w naczepę. W tego typu pojazd można załadować 33 niepiętrowalne euro palety. Nie można zapominać też o pojazdach typu bus (pojemność od 5 do 12 europalet), czy też o zwykłych ciężarówkach zwanych „solówkami” (pojemność od 15 do 20 europalet). Przewagą auta typu bus jest brak tachografów, tzn. kierowca nie ma jasno ograniczonego czasu pracy i w naszym żargonie spedycyjnym mówi się, że może jechać non-stop.
Kolejną zaletą FTL jest czas dostawy, ponieważ dany kierowca jedzie tylko i wyłącznie z danym eksportem i zmierza bezpośrednio do celu. Przykładowy koszt pełnego auta z Warszawy do Amsterdamu to około 900 EUR. Oczywiście stawki zależą od odległości i wielkości auta, którego używamy. Z założenia przyjmuje się, że tylko na FTL można transportować ADR (nazwa na towary niebezpieczne w transporcie drogowym) oraz produkty, które wymagają temperatury kontrolowanej – samochody typu chłodnia.
Przechodząc do transportu drobnicowego, można go podzielić na dwa serwisy – paletowy i doładunek. Serwis paletowy jak sama nazwa wskazuje, liczy się „per paleta”. W tego rodzaju transporcie eksporter płaci za paletę euro, np. koszt palety na trasie Warszawa –Berlin to około 80 EUR. Transport typu „doładunek” to wynajęcie wolnej powierzchni samochodu. W takim wypadku koszt transportu zależy od ilości towaru, jego wagi, wymiarów oraz kierunku eksportu.
Zaletą transportu paletowego oraz doładunku jest cena frachtu, niemniej jednak serwis paletowy zawsze wyjdzie korzystniej. Jeżeli chodzi o czas dostawy serwis paletowy jest to przeważnie serwis liniowy, który ma określone ramy czasowe i przeważnie jest to od 1 do 7 dni, zależnie od odległości. Przechodząc do doładunku – wszystko zależne jest od ilości towaru, który przyjął przewoźnik na samochód oraz od wielkości auta. Doładunek na aucie typu bus będzie szybciej zrealizowany niż doładunek na aucie typu SOLO czy też „TIR”, ponieważ tak jak wspomnieliśmy wyżej auto typu „bus” nie jest ograniczone czasem pracy.
TRANSPORT MORSKI
Podobny do transportu drogowego pod względem kategorii podziału jest transport morski. W tego typu środku transportu również wyróżniamy transport całokontenerowy (FCL – Full-Container Load) oraz drobnicowy (LCL – Less then Container Load). Transport morski jest najbardziej ekonomicznym środkiem przewozu, jeżeli chcemy wysłać towar dalej niż po Europie. Oczywiście istnieje także transport kontenerowy wewnątrz Europy, np. gdy polscy eksporterzy wysyłają meble biurowe do Irlandii Północnej właśnie drogą morską. Innymi popularnymi kierunkami jest Kanada oraz Chiny. Nie każdy wie, że nasze produkty żywnościowe w Chinach są traktowane jako marka premium.
Jednostką ładunkową, którą posługujemy się w transporcie morskim to metry sześcienne (CBM – cubic meter). W przypadku FCL, standardowe kontenery to 20-stopowy, 40-stopowy oraz 40-stopowy High Cube, analogicznie 33, 67 oraz 76 CBM. Oczywiście w przewozach morskich występują też kontenery specjalne, np. 4’ Open Top – kontener z dachem otwartym. Taki kontener używany jest do towarów ponadgabarytowych lub do towaru, który musi być ładowany od góry. Innym przykładem może być kontener 40’ Flat Rack – jest to kontener typu platforma, można załadować ponad gabaryt na szerokość i wysokość. Występują także kontenery chłodnicze, w których można ustawić wymaganą temperaturę na całą drogę transportu od drzwi do drzwi.
W przypadku drobnicy morskiej wynajmujemy część powierzchni kontenera i płacimy tylko za powierzchnię użytą, a nie za cały kontener. Jest to korzystne finansowo w przypadku małych ładunków, gdzie nadawca nie potrzebuje całej powierzchni. Przykładowo koszt z Gdańska do Charleston (USA) za kontener 40HQ to około 2500USD , a w przypadku drobnicy morskiej około 80USD za metr sześcienny. Analogicznie jak w przypadku transportów drogowych, stawka zależy od wielkości kontenera, ilości drobnicy oraz destylacji. Wyżej wymienione stawki oczywiście odnoszą się do samego frachtu morskiego i nie zawierają opłat portowych oraz kosztów dostawy do portu.
Inną grupę w transporcie morskim stanowią statki typu ro-ro (ang. Roll On, Roll Off), czy też tankowce lub masowce. W dużym uproszczeniu jest to statek dedykowany do przewozu konkretnego towaru i zabiera on na pokład tylko ten towar. Tankowce jak sama nazwa wskazują przewożą w większości przypadków ropę z Bliskiego Wschodu. Statki ro-ro zajmują się przewozem ładunków tocznych czy też transportem pojazdów.
Zaletą transportów morskich jest ich cena, która jest dużo niższa niż transport lotniczy oraz ilość, którą jednorazowo możemy przewieźć. Oczywistą wadą transportu żeglugowego jest czas, który jest znacząco dłuższy od transportu lotniczego czy kolejowego. Przykładowy czas transportu z Polski do Chin to 40 dni, przy czym mówimy o samym czasie transportu z portu do portu, bez odpraw celnych bez odbioru od załadowcy i bez dostawy do odbiorcy.
TRANSPORT LOTNICZY
Przejdźmy teraz do transportu lotniczego zwanego także transportem powietrznym. W dzisiejszych czasach nikt jeszcze nie wynalazł szybszego środka transportu niż samolot. Przesyłki lotnicze to przeważnie produkty o wysokiej wartości, towary łatwo psujące się czy przesyłki, które potrzebują krótkiego czasu dostawy. W powyższych słowach od razu można odnaleźć wady i zalety tego transportu – krótki czas transportu jako zaleta i cena transportu jako wada. Jednostką ładunkową w przewozie lotniczym są kilogramy, a dokładniej mamy wagę brutto towaru oraz wagę płatną, którą wylicza się z objętości towaru. Do rozliczeń zawsze przyjmuje się wagę wyższą. Polscy eksporterzy często korzystają z serwisu lotniczego w przypadku transportu produktów świeżych. Popularnym kierunkiem jest Dubai i eksport malin. Ze względu na dużą ilość fabryk, które produkują części do najpopularniejszych marek samochodów, część eksportu lotniczego stanowi branża motoryzacyjna.
W transporcie lotniczym występują pewne ograniczenia, które są związane z wielkością danego samolotu. Część towaru lata samolotami pasażerskimi i przeważnie ograniczenie to maksymalna wysokość towaru – 158cm. Towar, którego wysokość przekracza 158cm jest ładowana na samoloty typu frachtowiec. Są też specjalne zlecenia, tzn. samoloty charterowe – np. przewóz dużych konstrukcji stalowych, które lecą dedykowanym samolotem. Ciekawym rozwiązaniem jest Courier on Board – wyznaczana jest osoba, która odbierze od klienta przesyłkę i podróżuje z tą paczką do finalnego odbiorcy. Ograniczeniem są gabaryty przesyłki , która powinna zmieścić się jako bagaż podręczny.
W transporcie lotniczym, tak jak w każdym innym, można przewozić towary niebezpieczne, do których odnosi się termin DGR. Nad całym przewozem lotniczym towarów neutralnych i niebezpiecznych sprawuje pieczę IATA Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (ang. International Air Transport Association). IATA także co roku wydaje dla spedytorów księgę, w której można znaleźć regulacje dotyczące transportu DGR. Stawki w transporcie lotniczym zależą od kierunku, wagi oraz gabarytów przesyłki oraz podawane są zawsze „per kilogram”. W przypadku transportów powietrznych występuję bardzo dużo zmiennych i nie można poddać stawki bez znajomości wagi/wymiarów i destynacji.
TRANSPORT KOLEJOWY
Transport kolejowy kontenerowy pod względem jednostek ładunkowych jest bliźniaczy z transportem morskim, występują ładunki FCL i LCL. Tutaj można przepisać wszystko, czego już dowiedzieliśmy się o ładunkach morskich – sposób liczenia stawki (CBM), wymiary kontenerów etc. Oczywiście tyczy się to eksportu kolejowego kontenerowego, np. do Chin, gdzie na wagony ładowane są kontenery drobnicowe oraz kontenery wynajęte w całości pod danego klienta. Niestety w przypadku eksportu do Chin występuje bardzo dużo ograniczeń, ponieważ każda nitka kolejowa przechodzi przez terytorium rosyjskie i – tak jak wspomniałem w transporcie drogowym – embargo, które nałożyła Rosja praktycznie uśmierca tego typu transport.
Transport kolejowy z Chin oraz do Chin można podsumować prostym zdaniem: „szybciej niż statek, taniej niż samolot”. Czas transportu kolejowego do Chin to około 20 dni, a z Chin tylko 14 dni. Jeżeli chodzi o koszty, są one wyższe od transportu morskiego, ale niższe od transportu lotniczego.
Innym zadaniem transportu kolejowego jest transport kontenerów morskich od klienta i do klienta. W przypadku dużej ilości kontenerów wysyłanych za jednym razem, korzystniejsze jest skorzystanie z transportu kolejowego i wynajęcie np. pięciu wagonów niż wynajęcie pięciu samochodów, które są przystosowane do kontenerów.
Przewóz kolejowy to nie tylko transport ładunków paletowych, ale także ładunków sypkich, np. węgla czy też ładunków platformowych – bali drewna itp. Są to ładunku specjalistyczne i występujące sporadycznie.
PODSUMOWANIE
Jak można było powyżej przeczytać, polscy eksporterzy mają duży wachlarz możliwości eksportu towaru do różnych krajów. Każdy z nas może odnaleźć swoją niszę na rynku i rozpocząć transport towarów za granicę. Najtańszym środkiem transportu poza obszar europejski jest transport morski, a po Europie najszybciej i najtaniej pojedziemy transportem kołowym.
Każdy z wyżej wymienionych transportów został stworzony dla innej grupy produktów i dla innej grupy klientów. Koszta we wszystkich transportach są uzależnione od sytuacji ekonomiczno-gospodarczej świata i potrafią zmieniać się z tygodnia na tydzień. Zawsze warto zlecić eksport czy też import firmie spedycyjnej, która doradzi i wspólnie z klientem wybierze najkorzystniejszy rodzaj transportu dla jego towaru.
