Chińska Republika Ludowa od kilkunastu lat jest w centrum zainteresowań polskich przedsiębiorców. Rynek chiński jest interesujący zarówno pod kątem eksportu, jak i importu. W zależności od potrzeb przedsiębiorstwa istnieje całe spektrum możliwości połączenia sił z azjatyckim partnerem. Współpraca handlowa z zagranicznym przedsiębiorstwem jest jednak obarczona ryzykiem opóźnienia lub braku zapłaty należności. Co wtedy? Jak rozwiązać spór polskiego podmiotu z chińskim, mając na uwadze fakt, że działają one w różnych systemach prawnych?
Różnice ustrojowe
W ChRL obowiązuje ustrój socjalistyczny, realizowany pod rządami demokratycznej dyktatury ludowej, której przewodzi klasa robotnicza. Respektowany jest tutaj system prawa stanowionego, co oznacza, że władza sądownicza jest podporządkowana organom politycznym danego szczebla, podlega także sądom wyższej instancji. W Polsce natomiast funkcjonuje ustrój polityczny określany jako republika parlamentarna, realizowane są zatem zasady demokratycznego państwa prawnego.
Doktryna
Jeden kraj, dwa systemy to sformułowana przez Deng Xiaopinga w latach 80. XX wieku doktryna Chińskiej Republiki Ludowej, której założeniem jest dopuszczenie do działania na terenie Chin obszarów z ustrojem kapitalistycznym. Doktryna zakłada, że po zjednoczeniu kraju Tajwan zachowałby aktualny system polityczny, prawny, militarny oraz ekonomiczny i finansowy, włączając w to umowy kulturalne i handlowe oraz gwarancję wybranych praw w zakresie stosunków międzynarodowych. Twórca doktryny nie ujął w dokumencie możliwości uzyskania wskazanego statusu przez pozostałe miejsca, które są już częścią ChRL.
Zgodnie z założeniami doktryny, Hongkong zostanie włączony do Chińskiej Republiki Ludowej w 2047 roku, a Makau w 2049 roku. Obecnie państwa te stanowią Specjalne Regiony Administracyjne, w pełni suwerenne w aspekcie finansowym, prawnym i polityki wewnętrznej. Działają w nich autonomiczne ustawy zasadnicze i oddzielny system walutowy. Rządowi w Pekinie podlega wyłącznie obronność i polityka zagraniczna.
Ponad prawem
Prawo chińskie przewiduje obostrzenia związane z rozstrzyganiem sporów handlowych. Strony transgranicznej umowy mogą dla swojej relacji handlowej wybrać do rozstrzygnięcia sporów przepisy prawa chińskiego lub właściwe dla wskazanego kraju. Co więcej, postanowienia prawa chińskiego (przepisy podatkowe, walutowe, o konkurencji) obowiązują niezależnie od wybranego przez strony prawa właściwego.
Przy podpisaniu umowy o świadczenie dostaw z chińskim kontrahentem, warto zawrzeć w niej klauzulę arbitrażową. Klauzula ta upoważnia do działań mających na celu rozwiązanie sporu bez udziału chińskiego sądu powszechnego.
Gdzie rozwiązać spór?
Spory w przypadku umów transgranicznych można oddać na drogę windykacji polubownej, gdzie sprawę najlepiej zlecić firmie windykacyjnej, zajmującej się windykacją międzynarodową. Windykator będzie dochodził należności przy współpracy z chińskim podwykonawcą, znającym obowiązujące przepisy prawa ChRL.
Kwestie sporne można też rozpatrzeć w jednej z poniższych instancji:
- chiński sąd powszechny,
- chińska instytucja arbitrażowa (m.in. komisja China International Economic and Trade Arbitration Commission),
- sąd zagraniczny,
- zagraniczny trybunał arbitrażowy.
Decyzja o wyborze formy rozwiązania sporu powinna zostać uwarunkowana indywidualnymi okolicznościami. Należy pamiętać, że sądy zagraniczne i arbitraż jest możliwy przy umowach, w których znajduje się element zagraniczny. Powyższe postanowienia są możliwe do zastosowania tylko wtedy, gdy dotyczą sporów sądowych w Chinach, a przedmiotem sporu jest:
- naruszenie praw autorskich,
- znaki handlowe,
- patent,
- ujawnienie tajemnic handlowych.
Powszechnie stosowaną praktyką jest wykonywanie orzeczeń zagranicznych sądów arbitrażowych w Chinach. Podstawą do tego działania jest Konwencja Nowojorska.
Warto wiedzieć, że wyroki zagranicznych sądów powszechnych w większości przypadków w Chinach są niewykonalne. Znaczna część sądów lokalnych nie ma doświadczenia w obszarze stosowania przepisów zagranicznych, w związku z czym może uznać weryfikację wskazanego prawa zagranicznego za niemożliwą, co uprawnia do zastosowania prawa chińskiego, bez względu na wcześniejsze ustalenia stron.
Współpraca z chińskim partnerem to duża szansa na eksplorację nowego rynku i alternatywa obniżenia kosztów produkcji. Ważna jest przy tym znajomość obowiązujących przepisów prawa i praktyki jego egzekwowania. Przed rozpoczęciem biznesu z Chinami warto jest skonsultować się ze specjalistą od spraw wierzytelności międzynarodowych. Istnieje na rynku polskim kilka podmiotów posiadających udokumentowane doświadczenie w zakresie zabezpieczenia kontraktów z przedsiębiorcami chińskimi oraz odzyskiwaniem należności od chińskich dłużników.
