W 2020 roku światowy import i eksport wyniósł w przybliżeniu 17 bilionów USD. Jest to zauważalny spadek w porównaniu do roku 2019, kiedy wynosił on 19 bilionów USD. Owa zmiana spowodowana była wybuchem pandemii. Takie wahania nie są jednak zjawiskami niezwykłymi, spadki odnotowywane były także w 2008 roku w związku z kryzysem finansowym. Natomiast kiedy patrzymy z perspektywy ostatnich 50 lat, wartość światowego eksportu wzrosła aż 60-krotnie. Rok 2020 był niemniej jednak rokiem przełomowym. Światowa wartość eksportu towarów w tym roku w porównaniu do roku poprzedniego zmalała o 8%, a jego wolumen o 5%. Mimo to nie wszystkie kraje w takim samym stopniu doświadczyły skutków pandemii COVID-19.
Do krajów pozaeuropejskich, które mają największy udział w światowym eksporcie, należą m.in. Chiny, Stany Zjednoczone oraz Japonia.
Eksport Chin
W Państwie Środka międzynarodowa wymiana handlowa jest kluczowa dla gospodarki kraju. Od momentu odejścia od gospodarki centralnie sterowanej i otwarcia się na handel i inwestycje zagraniczne, czyli reform gospodarczych wprowadzonych po roku 1979, Chiny osiągają średni realny roczny wzrost PKB sięgający nawet 10%. Czyni je to jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek świata. Ważną jej częścią jest eksport, który w 2020 roku stanowił 10,7% PKB kraju.
Chiny eksportują swoje towary głównie w regiony wschodniej Azji i Pacyfiku, Europy oraz Azji Centralnej. Ich głównymi partnerami handlowymi są Stany Zjednoczone (16,7%), Hongkong (10,4%), Japonia (5,9%) oraz Korea Południowa (4,19%). Wartość eksportu w Chinach w 2019 roku wynosiła 2,5 biliona USD. Państwo Środka specjalizuje się w sprzedaży maszyn, sprzętu elektronicznego oraz urządzeń (1,2 bln USD). Kategoria ta stanowi prawie połowę całego eksportu tego kraju, z czego najwięcej przypada na telefony, komputery i układy scalone. Chiny sprzedają za granicę znaczną ilość tekstyliów (248 mld USD), metali, głównie wyroby z żelaza, stali, aluminium oraz miedzi (187 mld USD), mebli (96,4 mld USD) oraz zabawek (68,6 mld USD).
Eksport towarów do Polski w 2019 roku stanowił zaledwie 1,04% całkowitego eksportu Chin (26,9 mld USD). Polska kupuje od zagranicznego partnera głównie sprzęt elektroniczny: akcesoria do urządzeń do przetwarzania danych, aparaturę nadawczo-odbiorczą, a także urządzenia i przyrządy optyczne.
Aktualne dane pokazują również, iż okres pandemii nie pogorszył znacząco wartości eksportu kraju. Co więcej, w roku 2020 Chiny umocniły się na pierwszej pozycji światowego eksportera, odnotowując 4-procentowy wzrost sprzedanych towarów za granicę w odniesieniu do roku poprzedniego. Do braku spadku w wymianie handlowej przyczyniła się zwiększona produkcja sprzętu medycznego oraz środków ochrony indywidualnej – głównie maseczek ochronnych. W czasie, gdy kraje wprowadzały coraz ostrzejsze obostrzenia i regulacje związane z rozprzestrzenianiem się wirusa, fabryki w Chinach pracowały pełną parą. Gdy sytuacja epidemiczna w Chinach zaczęła się poprawiać, towary zaczęto eksportować.
Mimo tytułu największego eksportera na świecie niektóre towary w Chinach mają ujemny eksport netto. Oznacza to, iż kraj więcej towarów sprowadza zza granicy niż sprzedaje. Do takich towarów należą m.in.: paliwa mineralne, w tym ropa naftowa, mięso, farmaceutyki, kosmetyki, miedź oraz kamienie szlachetne. Te kategorie są obszarami, w których Chiny powinny nadal się rozwijać, aby poprawić swoją pozycję na arenie międzynarodowej.
Jednocześnie Chiny starają się wspierać krajową produkcję poprzez innowacje i nowe technologie. Temu celowi ma służyć inicjatywa „Made in China 2025”. Chiny dążą do zdobycia tytułu lidera w branży automatyzacji-robotyki, technologii informacyjnej oraz produkcji czystej energii. Program obejmuje również zmiany mikroekonomiczne – zakłada większe otwarcie rynku dla firm zagranicznych, zwiększenie udziału sektora prywatnego na rynku oraz ułatwienia w procesie zakładania działalności gospodarczej.
Eksport Stanów Zjednoczonych
Kolejnym liderem w globalnym eksporcie są Stany Zjednoczone. Wartość eksportu w roku 2019 wyniosła 1,51 bln USD. Największy udział w strukturze eksportu przypada na maszyny i sprzęt elektroniczny (370 mld USD). W ramach tej grupy towarów sprzedawane są układy scalone, komputery, turbiny gazowe oraz części do maszyn biurowych. Znaczny udział mają surowce mineralne (209 mld USD) – ropa naftowa i gaz ziemny. W dalszej kolejności eksportuje się produkty branży transportowej (197 mld USD), samochody i części do nich, samoloty oraz ciężarówki dostawcze. Dobrze rozwinięty jest również rynek produktów chemicznych (185 mld USD).
Eksport towarów stanowi 6,9% PKB gospodarki Stanów Zjednoczonych. Państwa, do których Stany Zjednoczone eksportują najwięcej to: Kanada (16,7%), Meksyk (15,6%), Chiny (6,82%) oraz Japonia (4,64%). Z krajów europejskich największym odbiorcą towarów z USA są Niemcy (3,96%). Stany Zjednoczone mają silną przewagę w produkcji towarów, które odnotowują wysoki dodatni eksport netto. Jest to produkcja maszyn lotniczych oraz towary takie jak paliwa mineralne, zboża czy mięso.
Polska, jako miejsce docelowe sprzedanych towarów stanowi 0,44% eksportu Stanów (6,62 mld USD). Od Amerykanów kupujemy głównie maszyny i sprzęt elektroniczny (1,82 mld USD), środki transportu (1,76 mld USD) i surowce mineralne (705 mln USD).
Stany Zjednoczone wspierają międzynarodową wymianę zagraniczną. Panuje przekonanie, iż zagraniczny handel sprzyja pokojowym stosunkom między państwami oraz stabilności gospodarczej. W ostatnich latach jednak stosunki USA z ich największym importerem Chinami nie były w najlepszej kondycji. Nakładane coraz wyższe opłaty celne na towary pogorszyły relację między oba krajami, a obawy USA budził także projekt „Made in China 2025”. Kryzys został opanowany w 2020 roku, kiedy oba kraje podpisały umowę handlową. Chiny zobowiązały się do zwiększenia importu i wsparcia amerykańskich firm na chińskim rynku, a Stany do nienakładanie kolejnych ceł na importowane towary.
Stany Zjednoczone od wielu lat osiągają ujemny deficyt handlowy – wartość ich importu jest większa od eksportu. Dzieje się tak ze względu na to, że kraje o niższym poziomie rozwoju gospodarczego są w stanie wytworzyć towary po niższym koszcie niż w Stanach Zjednoczonych. Dlatego bardziej opłacalne jest sprowadzanie towarów z zagranicy. Mimo że USA przodują w wydobyciu ropy naftowej i jej eksporcie, to jednak nie pokrywa ona w pełni krajowego zapotrzebowania, co przekłada się na deficyt handlowy. Dopiero w roku 2020 odnotowano pierwszą od wielu lat przewagę w eksporcie ropy naftowej ze względu na spadek popytu (18,1 mld USD nadwyżki). Dodatkowo amerykańscy konsumenci często preferują marki zagraniczne, jak w przypadku zagranicznych samochodów z Azji i Europy, które oferują wysoką jakość produktów.
Eksport w Japonii
Następnym krajem znajdującym się w czołówce globalnych eksporterów jest Japonia. Ten wyspiarski kraj w 2019 roku sprzedał za granicę towary o wartości 696 mld USD. Eksport stanowi 12,3% PKB kraju. Kierunek eksportu to głównie kraje wschodnio-azjatyckie jak Chiny (18,4%) czy Korea Południowa (6,46%), ale także Stany Zjednoczone (19,3%). W strukturze eksportu kraju kwitnącej wiśni dominują maszyny i urządzenia elektryczne (244 mld USD), pojazdy i części do nich (175 mld USD), jak również produkty chemiczne (65,3 mld USD).
Polska jako nabywca towarów z Japonii to zaledwie 0,5% w ich sprzedaży do krajów za granicę. Wartość naszych zakupów w 2019 roku wyniosła 3,49 mld USD. Najwięcej kupujemy samochodów i części do nich, jak skrzynie biegów, silniki czy sprzęgła (1,07 mld USD) oraz maszyn i urządzeń elektronicznych (1 mld USD).
Kraj ze względu na specyficzne uwarunkowania geograficzne nie dysponuje znacznymi złożami surowców mineralnych. Górzyste tereny sprawiają, że jest ograniczona podaż ziemi uprawnej, co przekłada się na możliwości produkcji artykułów spożywczych. Właśnie w tych obszarach Japonia jest uzależniona od eksportu i osiąga ujemny eksport netto.
Japonia jest gospodarką otwartą na handel zagraniczny. Zawarła szereg umów zagranicznymi partnerami o wolnym handlu, w tym w 2019 roku umowę o partnerstwie gospodarczym z Unią Europejską (EPA). Celem umowy jest, aby 97% procent towarów importowanych z Unii mogło być sprowadzanych do Japonii bezcłowo. W ramach umowy postanowiono o zniesieniu lub obniżeniu ceł japońskich na listę produktów rolno-spożywczych z Unii Europejskiej. Oba kraje zobowiązały się również do stosowania tych samych międzynarodowych norm jakości dotyczących produkcji pojazdów silnikowych. Dzięki temu wymiana handlowa ulegnie uproszczeniu, ze względu na posiadanie odpowiednich certyfikatów jakości. Umowa zapewnia również ułatwienia dla firm z UE na rynku zamówień publicznych w japońskich miastach.
Podsumowanie
Mimo globalnego kryzysu spowodowanego pandemią, kraje powoli odnotowują ożywienie gospodarcze. Coraz liczniejsze ułatwienia w handlu, znoszenie barier oraz specjalizacja krajów w danej produkcji sprzyja handlowi międzynarodowemu. Dzięki wymianie międzynarodowej mamy dostęp do najnowszych technologii i maszyn, dzięki którym postęp technologiczny nabiera coraz szybszego tempa i możemy produkować coraz wydajniej i taniej.
